به کدام پهپادها ریزپرنده می گویند؟
ریزپرنده ها، گروهی از پهپادها هستند که در ابعادی کوچکتر از 500 میلیمتر و با وزن کمتر از 500 گرم در چهار مدل بالزن، بال ثابت، بال چرخان و عمود پرواز طراحی می شوند. از این پرنده، میتوان در زمینه های متعددی در حوزه نظامی استفاده کرد، لذا در دهه اخیر مورد توجه کشورهای زیادی قرارگرفته اند. ریزپرنده ها با ویژگی های منحصربفرد خود، تقریبا برای تمامی حسگرها و رادارهای کنونی غیرقابل کشف و شناسایی بوده و از نظر امنیتی تهدید بزرگی برای سامانه های پدافندی در حوزه کشف و شناسایی محسوب می شوند.
ابعاد ریزپرنده نوعا در طول، عرض و ارتفاع از 25 سانتیمتر تجاوز نمی کند. وزن تقریبی ریزپرنده ها در حدود 500 گرم بوده و مداومت پروازی آنها بین 20 تا 60 دقیقه می باشد. برد عملیاتی آنها در محدوده 10 کیلومتر تعریف می شود، هرچند که تمامی این تعاریف، با پیشرفت صنایع نظامی و تعیین ماموریت های جدید برای نیروهای جاسوسی و نظامی، با تغییراتی همراه بوده و خواهد بود. برای ریز پرنده ها به عنوان سکوی جدید تسلیحاتی، ویژگی ها و مزایایی بر می شمارند که از جمله آنها سرعت و قدرت مانور بالا در محیط بسته و محدود، منحرف کردن سامانه شناسایی و پدافند هوایی دشمن، انجام ماموریت های دشوار جاسوسی و مراقبتی، واکنش سریع، نفوذ راحت به حریم دشمن، پنهان کاری و تداوم پروازی در مکانهای خاص است.
نمونه ای از ریزپرنده های موجود در ارتش آمریکا
همچنین انتخاب ریز پرنده ها به عنوان اهداف کاذب پدافندی نیز مورد توجه متخصصان نظامی قرار گرفته است. با توجه به اینکه عواملی چون سطح مقطع راداری کم، سرعت پایین و علایم حرارتی نه چندان زیاد، شناسایی و هدف قرار دادن ریز پرنده را مشکل کرده و این قابلیت، انعطاف پذیری آنها را در صحنه های نبرد افزایش خواهد داد، بسیاری از کشورهای پیشرو در علوم نظامی، به سراغ طراحی و ساخت این نوع پهپادها رفته اند. ضمن آنکه پروفایل های مختلف پروازی و استفاده از عوارض طبیعی نیز باعث افزایش مضاعف قابلیت نفوذ این تجهیزات به منطقه دشمن می شود.
با توجه به تجارب به دست آمده از نبردهای اخیر در منطقه و دنیا، به نظر می رسد در جنگ های آینده سامانه های ریز پرنده در امر نظارت بر تحرکات دشمن، جمع آوری اطلاعات و ارسال آن به مراکز فرماندهی، کاربرد زیادی دارند و از نظر فنی در برنامه های عملیاتی فرماندهان در میادین نبرد قابل استفاده هستند. لذا گرایش متداول به استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین کلاسیک نباید مانع بهره گیری از ریز پرنده ها در جنگ های پیچیده آینده شود.
پهپادهای پرسهزن و ورود به نبردهای مهم جهانی
نوع دیگری از پرنده های بدون سرنشین که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته، پهپادهای پرسه زن و مینیاتوری هستند. این پرنده ها اگرچه در میان پهپادهای مرسوم با ابعاد بزرگ دسته بندی نمی شوند، اما ابعادی به مراتب بزرگتر از ریزپرنده ها دارند. باید توجه داشت بسیاری از ویژگی های عملیاتی ریزپرنده ها، در این پهپادهای پرسه زن وجود دارد اما به دلایل مختلف از جمله تاثیر خاص عملیاتی آن، در دسته بندی جداگانه مورد بررسی در این گزارش قرار می گیرند. می توان گفت معروف ترین پرنده در سالهای اخیر از این دسته، خانواده “سوئیچ بلید” هستند که بصورت ویژه برای عملیاتهای ارتش آمریکا ساخته شده است. ابعاد این پهپادها بقدری است که میتوان آن را در یک کوله پشتی حمل کرد و از یک پرتابگر لولهای شکل پرتاب می شود و به سمت محل هدف پرواز کرده و روی سر هدف و یا پس از برخورد به آن، منفجر میشود.
یکی از نقاط قوت این پهپادها توانایی کنترل آنها تا لحظه آخر است؛ به این معنی که اپراتور میتواند تا یک ثانیه قبل از اصابت پهپاد به هدف، ماموریت آن را لغو یا هدف دیگری برای آنها تعیین کند. هدف از این قابلیت این است که اطمینان حاصل شود حملات دقیق هستند و اگر ناگهان اتفاق خاصی در محل دیده شد، بتوان حملات را حتی در آخرین لحظه، لغو کرد.
پای «پهپادهای انتحاری» به امرپ و جایروپلنهای سپاه هم باز شد/ تست موفق یورش فوجی به سامانههای دشمن با مهمات سرگردان «معراج» +عکس
اولین نمونه های آن، حدودا 10 سال پیش رونمایی و به مرحله تولید رسید و تاکنون نمونه های مختلفی از آن، رونمایی شده و به دلیل ویژگی های آن، در جریان نزاع اوکراین و روسیه، ارتش آمریکا قریب ۱۰۰ فروند از این پهپاد را در اختیار ارتش اوکراین قرار داده است. برخی رسانه های مشهور اروپایی، با اشاره به اینکه تاکنون هزاران فروند از این پهپاد از سال ۲۰۱۱ بدین سو توسط نیروهای آمریکایی، در عراق و افغانستان مورد استفاده قرار گرفته اند، اعلام کرده اند به دلایل مختلف، بهره گیری از آنها در سکوت خبری بوده و ویدئوی معتبری از عملکردشان در میدان نبرد منتشر نشده است. این موضوع نشان دهنده حساسیت ارتش آمریکا به افشای جزییات فنی و عملکرد این پرنده است بویژه آنکه کاربران آن نیز در میان متحدان نزدیک آمریکا، فقط به انگلستان ختم می شود.
دستیابی نیروهای مسلح ایران به پهپادهای پرسه زن
همانطور که اشاره شد، در سالهای گذشته، ایده استفاده از پهپادهای کوچک یا MAV برای اجرای عملیات گشت زنی شناسایی، انتحاری یا اجرای عملیات دسته جمعی تعداد بالا علیه اهداف پراکنده، مواضع تجهیزات پدافند هوایی و … در نیروهای مسلح کشورمان شکل گرفته است. از جمله این اقدامات، دو پرنده مشاهده شده در رزمایش سال 1399 ارتش جمهوری اسلامی ایران است که یکی پهپاد و در واقع ریزپرندهای شبیه به نمونه Perdix آمریکایی بوده و یکی هم پرتابگرهایی مشابه پرتابگر پهپاد سوئچ بلید. پردیکس یک پهپاد کوچک با طول کمتر از 17 و دهانه بال 30 سانتیمتر است که در دستههای بسیار پرتعداد علیه مواضع دشمن به کار میرود.
هرچند آمریکاییها کاربرد آن را شناسایی عنوان کرده اند اما به وضوح مشخص است که اجرای عملیات علیه پدافند هوایی و گسترش نیروهای رزمی دشمن با این پهپاد به راحتی ممکن است. محفظه های پرتاب نیز برای این پرنده ها، توسط ارتش طراحی و ساخته شده تا این پرنده ها به صورت تعداد بالا قابلیت پرتاب داشته باشند. ضمن آنکه نوع یورش فوجی این پهپاد از نوع بدون رهبر نیز ممکن بوده و پهپادها با یکدیگر کار اشتراک گذاری داده ها را به انجام میرسانند. در آن زمان گمانه زنی شده بود که نیروی هوایی ارتش در فاز بعدی این ریزپرنده، آنها را برای بکارگیری توسط پهپادهای بزرگتر مانند مهاجم-92 یا کمان-12 مورد استفاده قرار دهد اما این پلت فرم قابلیت به کارگیری توسط نیروهای پیاده را نیز دارد.
با توجه به سایز کوچک پرنده های بدون سرنشین مورد نظر، به احتمال فراوان این پهپادها نیز یکی از گزینه های مهم و اصلی برای تولید انبوه در سفارش هزار فروندی ارتش جمهوری اسلامی ایران به شمار می روند و اضافه شدن حجم بالایی از این پهپادها به ارتش آنهم در بازه زمانی کوتاه، توان آفندی فوق العاده بالایی را به نیروهای مسلح کشورمان اعطاء و توان استفاده از هوش مصنوعی و حملات فوجی آنها، دفاع در مقابل این مهاجم جدید ایرانی را بسیار سخت تر از گذشته خواهد کرد.
