ماه رجب یکی از ماههای حرام است که میلاد امام علی (ع) و مبعث پیامبر (ص) در آن واقع شده است و عبادت و شبزندهداری در شب اول این ماه بسیار مورد تأکید است.
پیامبر اکرم (ص) در اهمیت ماه رجب میفرماید: در آسمان هفتم فرشتهاى با نام «داعى» وجود دارد که در هر شب این ماه تا صبح مىگوید: خوشا بحال تسبیحکنندگان خدا، خوشا بحال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مىفرماید: همنشین کسى هستم که با من همنشینى کند، فرمانبردار کسى هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من بنده بنده من و رحمت رحمت من است. هر کسى در این ماه من را بخواند او را اجابت مىکنم و هر کس از من بخواهد به او مىدهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت مىکنم. این ماه را رشتهاى بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من مىرسد.
ادعیه شب اول رجب
مستحب است هنگام رؤیت هلال ماه رجب این دعا خوانده شود: «اللّهُمَّ بارِکْ لَنا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ أَعِنَّا عَلَی الصِّیامِ وَ الْقِیامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لا تَجْعَلْ حَظِّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ» (لإقبال بالأعمال الحسنة (ط – الحدیثة)، ج۳، ص: ۱۷۳) و همچنین مستحب است انسان بعد از نماز عشا بگوید: اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِیکٌ، وَ أَنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِرٌ، وَ أَنَّکَ ما تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ، اللّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، یا مُحَمَّدُ یا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَی اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکَ لِیُنْجِحَ بِکَ طَلِبَتِی، اللّهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ، وَ بِالأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ أَنْجِحْ طَلِبَتِی، (الإقبال بالأعمال الحسنة» (ط – الحدیثة)، ج۳، ص: ۱۷۵) و سپس حاجات خود را از خداوند درخواست کند. همچنین خواندن دعای «یا من ارجوه لکل خیر…» در روزها و شبهای این ماه سفارش شده است.
نمازهای شب اول
برای این شب نمازهایی نقل شده که در اینجا به دو نماز آسان در این شب اشاره میکنیم: اول: بعد از نماز مغرب ۱۰ نماز دو رکعتی بخواند که در هر رکعت یک مرتبه سوره «فاتحه» و «اخلاص» خوانده شود، همچنین از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمودند: این نماز را روحالامین به من آموخته و کسی که آن را بجا بیاورد خود و خانواده و مال و فرزندانش محفوظ مانده و از عذاب قبر پناه داده میشود و از صراط، بدون حساب، مانند برق میگذرد.
دوم: دو رکعت نماز بعد از نماز عشا خوانده شود که در رکعت اول آن سوره «فاتحه» و «الم نشرح» را یک مرتبه، «قل هو اللّه احد» را سه مرتبه و در رکعت دوم سوره «فاتحه» و «الم نشرح» و«قل هو اللّه احد» و «معوذتین» را هر کدام یک مرتبه بخواند سپس تشهد خوانده و سلام دهد و بعد از آن سی مرتبه «لا اله إلا اللّه»گفته و سپس سی مرتبه بر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم صلوات بفرستد.
پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: کسی که در شب اول ماه رجب این نماز را بخواند گناهان گذشته او آمرزیده شده و او مانند روزی میشود که از مادر متولد شده است.
مرحوم آیتالله آقامجتبی تهرانی در یکی از سخنرانیهایش میگفت: در روایتی آمده است که فرمودند رجب را رجبالاصب میگویند؛ زیرا رحمت و مغفرت خداوند در این ماه بر بندگانش ریزش میکند.
مرحوم آیتالله آقامجتبی تهرانی استاد اخلاق در یکی از سخنرانیهایش با اشاره فضلیتهای ماه رجب اظهار داشت: «وَ غَافِرُ مَنِ اسْتَغْفَرَنِی». حالا که بحث به اینجا رسید بقیّه روایت را هم میخوانم. دوستان! فردا شب اوّل ماه رجب است. منادی از فردا شب این ندا را میدهد. در توصیف ماه رجب روایات بسیاری وارد شده است. رحمت خداوند در ماه رجب ریزش دارد. در روایتی آمده است که فرمودند رجب را رجبالاصب میگویند؛ زیرا رحمت و مغفرت خداوند در این ماه بر بندگانش ریزش میکند.
خوب به لحن جملات دقّت کنید و ببینید چهطور عوض شده است! در بالا فرمود: «وَ مُطِیعُ مَنْ أَطَاعَنِی»؛ من مطیع کسی هستم که مرا اطاعت کند. این، مربوط به مطیعین بود. امّا ماه رجب اختصاص به ایشان ندارد. در اینجا «من» آمده است؛ یعنی هرکس. ممکن است مثلِ منی عاصی باشد و مطیع نباشد، آیا در ماه رجب به چنین بندهای عنایتی نمیشود؟ میفرماید: این بندگان را هم رد نمیکنم؛ لذا در اینجا لحن عوض میشود: «فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ»؛ هرکس در این ماه مرا بخواند، جوابگوی او هستم و «وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیتُهُ»؛ و هر کس از من درخواست کند، به او عنایت میکنم و «وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیتُهُ»؛ اگر کسی از من طلب هدایت و راهنمایی کند، هدایتش میکنم. ما کجا میتوانیم برویم و خدایی بهتر از این خدا را پیدا کنیم؟! «وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَینِی وَ بَینَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ»؛ من این ماه را ریسمان و وسیلۀ اتّصال بین خودم و بندگانم قرار دادم. اگر کسی به این وسیله و این ریسمان اعتصام بورزد، به منِ خدا میرسد.
من به دوستان سفارش کنم که بهخصوص به اعمالی را که در ماه رجب وارد شده عنایت کنید. این استغفارهایی که وارد شده، به دل ما صفا میدهد. مراجعه کنید و در مفاتیح هم هست. دقّت کنید به این همه آثاری که مترتّب بر آداب این ماه است.
حتّی پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: ماه رجب، ماه استغفار امّت من است؛ لذا در این ماه زیاد استغفار کنید، صبح هفتاد بار و هنگام غروب هفتاد بار، استغفرالله واسئله التّوبه بگویید. حتّی در سجدههای خود همانطور که امامزین العابدین (ع) در ماه رجب میفرمود، بگویید: «عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یَا کَرِیمُ» (بحارالأنوار، ج۹۵، ص۳۷۶). از این فرصتها استفاده کنید.
